Negen
inspirerende jaren met Francis Feidler
‘‘La culture c’est la règle. L’art, c’est l’exception.’’ Jean-Luc Godard
Medio 2004 brengt Francis Feidler, directeur van het IKOB in het Belgische Eupen, spontaan een bezoek aan Museum van Bommel van Dam in het in Nederland gelegen Venlo. Daar krijgt hij te horen dat men in Venlo naarstig op zoek is naar een nieuwe museumdirecteur. Er wordt hem toegezegd dat de nieuw benoemde directeur een tegenbezoek aan Eupen in het Duitstalig gebied in België zal afleggen. In de loop van 2005 bezoek ik, samen met beeldend kunstenaar Ton Slits uit Cadier en Keer, Francis Feidler. Het wordt een memorabel bezoek waarbij Belgen en Nederlanders vloeiend Duits praten. Na een hartelijke kennismaking passeren meteen diverse ideeën met betrekking tot wederzijdse samenwerking de revue. Het urenlange gesprek wordt de opmaat voor negen inspirerende jaren waarin het geloof in de kracht van hedendaagse kunst centraal staat. Ons enthousiasme, gevoed door het delen van uiteenlopende interesses, slaat over op de andere medewerkers van beide instituten. Gabi Stoffels, Paul Hermans, Alan Roberts en Loeke Timmermans uit Venlo onderhouden, eveneens langdurig, goede persoonlijke contacten met Serge Cloot, Ingrid Mossoux en Nadine Streicher uit Eupen. In 2006-2007 smeden Francis Feidler, die in 1997 naam heeft gemaakt met het internationale topproject Volle Scheunen, en ondergetekende mede op basis van recentelijk samengestelde, meertalige collectieboeken, concrete plannen om - over en weer - gerichte uitsneden uit de kunstverzamelingen in Eupen en Venlo te tonen. Van 19 september 2008 tot en met 4 januari 2009 wordt in Museum van Bommel van Dam de organisch gegroeide The IKOB Collection gepresenteerd. Het geïnteresseerd museumpubliek maakt, vaak voor het eerst, kennis met kwalitatief hoogwaardige kunstwerken, waaronder werken op papier, video’s, sculpturen, schilderijen, installaties en kleurenfoto’s, van Belgische, Duitse, Luxemburgse en Nederlandse kunstenaars als Yves Zurstrassen, Romain Van Wissen, Roger Wagner, Johan Tahon, William Sweetlove, Ton Slits, Antoine Prum, Wolfgang Nestler, Maik & Dirk Löbbert, Horst Keining, Steve Kaspar, Irmel Kamp, Roby Hoffmann, Johan van Geluwe, Jerry Frantz, Günther Förg, Lili Dujourie, Ronny Delrue, Jacques Charlier, Guillaume Bijl en Joachim Bandau. Tijdens de drukbezochte opening met ruim vierhonderd gasten is er vakinhoudelijke lof van Nederlandse zijde voor de artistieke keuzes van Francis Feidler, die als gastspreker in Venlo tevens het woord voert. De expositie The IKOB Collection in Venlo krijgt in de maanden erna een bijzonder hoge, gemiddelde waardering van duizenden museumbezoekers: 8,5. Dat Francis Feidler over een goed museaal netwerk beschikt in België, Duitsland en Nederland komt in 2009 zonneklaar tot uiting in de subliem vormgegeven presentatie Marcel Broodthaers & Loek Grootjans - Angebot + Nachfrage. Bring it all home met talloze bruiklenen uit grote musea waaronder het S.M.A.K. uit Gent en het Bonnefantenmuseum uit Maastricht. Bij wijze van extra educatieve bonus brengen IKOB en Museum van Bommel van Dam na afloop van de conceptuele tentoonstelling een inhoudelijk boeiende film op DVD uit van regisseur Roby Hoffmann over de intrigerende, filosofische gedachtewerelden van Loek Grootjans en Marcel Broodthaers. Aansluitend organiseren Francis Feidler en Rick Vercauteren, die qua samenwerkingsenergie volledig op stoom zijn gekomen, in nauw overleg met de kunstenaars de duo-expositie HorstKeining & Ton Slits - Entlang dem Rande des Mondes. De uitgewogen presentaties met zowel driedimensionale als tweedimensionale kunstwerken wordt in 2010 eerst in Venlo en daarna in het volledig verbouwde IKOB te Eupen getoond. De publieksreacties op de tentoonstelling zijn buitengewoon positief. Tevens verschijnt er in coproductie een meertalige publicatie, boordevol kunst met sterk geabstraheerde oerelementen, modulaire pictogrammen én tekens van Ton Slits alsook zwierige arabesken, meanderende lijnen en Oriëntaalse patronen van Horst Keining. Beide museumdirecteuren schrijven, los van elkaar, een tekst voor de tweetalige publicatie. In deze bijdragen worden de niet onmiddellijk zichtbare overeenkomsten alsmede de verschillen tussen de oeuvres van Keining en Slits op zowel analytische als poëtische wijze beschreven. De artikelen vullen elkaar, zelfs nu er ruim tien jaar zijn verstreken, nog altijd prachtig aan. Op invitatie van Francis Feidler kandideert ondergetekende in 2011 de in Zuid-Limburg werkzame beeldend kunstenares Judith Krebbekx voor de internationale IKOB-Kunstpreis 2011 waaraan ook Tatjana Gerhard, Kati Heck (winnares), Vera Hilger en Brigitte Reisz geestdriftig deelnemen. Museum van Bommel van Dam viert op 16 oktober 2011 het veertig jarig bestaan met de drukbezochte opening van de grote jubileumexpositie Met andere ogen - een feestelijke terugblik op veertig jaar verzamelen. Francis Feidler en Nadine Streicher bezoeken in het najaar van 2011 nogmaals gericht het veelomvattend retrospectief in Venlo. Mede aan de hand van de kloeke, viertalige publicatie Collectie Museum van Bommel van Dam Venlo 2011selecteert Francis Feidler zestig werken van 27 kunstenaars uit de internationale Venlose museumcollectie voor een ruime presentatie in Eupen. Onder de titel Collection Museum van Bommel van Dam Venlo wordt van 29 januari tot en met 17 maart 2012 in IKOB sterk gevarieerde kunst getoond van Belgische, Duitse en Nederlandse kunstenaars als Armando, Marcel Berlanger, Antoine Berghs, Bram Bogart, Monique Camps, Noud van Dun, Sander van Deurzen, Loek Grootjans, Hans van Hoek, Sidi El Karchi, Horst Keining, Mathieu Knippenbergh, Raquel Maulwurf, Rob Moonen, Stijn Peeters, Roger Raveel, Cornelia Schleime, Ton Slits, Maurice Thomassen, André Wiehager en Hans de Wit. Nadine Streicher organiseert een uitnodigend educatief programma alsook interactieve workshops met Henriëtte van Gasteren die als de fotograferende personage Lilith voor een flinke portie leven in de brouwerij zorgt. In het slotweekend van de schitterend ingerichte expositie worden er op zaal in het IKOB een volle dag live-opnamen gemaakt voor het populaire, culturele Belgische tv-programma Canvas Collectie/RTBF Collection/BRF Sammlung. De altijd productieve Francis Feidler heeft naast anderen ondergetekende en Gabi Stoffels uit Venlo uitgenodigd om als actieve leden van de internationale jury te functioneren. Live voor de camera worden kwalitatief uiteenlopende kunstwerken van de deelnemende kandidaten geaccepteerd dan wel afgewezen, en dat alles in vloeiend gesproken Duits, Frans én Nederlands. Een bijzondere ervaring waar we in Venlo, met welgemeend dank aan de welbespraakte Francis Feidler, nog altijd met onversneden plezier op terugkijken. Medio maart 2012 bezoekt Francis Feidler Museum van Bommel van Dam in Venlo in het inspirerend gezelschap van Ward Caes, een van de drijvende krachten achter de zich sterk vernieuwende internationale kunstbeurs Art Gent 2012. Tijdens het constructief overleg geeft Francis Feidler, die als extern conservator een belangrijke kunstinhoudelijke bijdrage aan Art Gent 2011 heeft geleverd, het estafettestokje van het gastcuratorschap Art Gent 2012 door aan Rick Vercauteren. In een speciale zone op Art Gent 2012 zullen vijftien vertegenwoordigers uit de Nederlandse galeriewereld centraal komen te staan. In 2012 zal Francis Feidler daarenboven een zogenoemde internationale showcase organiseren alsook een kleine selectie uit de collectie van IKOB op zaal in Gent presenteren. Na vele maanden van intensieve voorbereidingen, waarbij er bijzonder prettig en professioneel wordt samengewerkt met Ward Caes, opent op donderdag 29 november in aanwezigheid van maar liefst 4.500 gasten Art Gent 2012. Francis Feidler en ondergetekende, die in Gent bij diverse gelegenheden in het openbaar worden gecomplimenteerd met hun complementaire, kunstinhoudelijke bijdragen aan de beurs, zorgen in de dagen erna als een creatieve unit mede voor het welslagen van de nodige persconferenties, interactieve gesprekken met kunstenaars op zaal, bijzondere ontvangsten en gerichte tours voor speciale gasten. De internationale kunstbeurs Art Gent 2012 heb ik ervaren als een inhoudelijk en informatief hoogtepunt in de letterlijk en figuurlijk grensoverschrijdende, dynamische samenwerking tussen ons beiden. Parallel aan alle voorbereidingen voor Art Gent 2012 organiseert Francis Feidler medio 2012 in nauw contact met beeldend kunstenaar Jan Fabre in Eupen een megagrote tentoonstelling waarin de waarlijk schitterende insectentekeningen en insectensculpturen uit 1975-1979 op originele wijze worden gepresenteerd. Op zaterdag 16 maart 2013 bezoeken zeventig mensen, die zijn aangesloten bij de Stichting Vrienden van het Museum van Bommel van Dam, de intrigerende expositie van Jan Fabre. Na afloop van de rondleiding in het persoonlijk door Francis Feidler geïntroduceerde, grandioze frietkot tegenover het IKOB, blijkt dat iedereen razend enthousiast is over het gebodene. De afscheidstentoonstelling van Francis Feidler krijgt een tien met een griffel van de Venlose Vrienden. Op een zonovergoten voorjaarsdag, zondag 14 april 2013, spreek ik als spontane invaller op het formele afscheid van Francis Feidler. Bij die feestelijke gelegenheid zet ik tevens Maria Feidler, die altijd steun en toeverlaat van Francis is geweest, verbaal in het spotlicht. Tijdens de receptie na afloop word ik door Walter Mießen, de president van IKOB, en Francis Feidler voorgesteld aan de Franse kunsthistorica Dr. Maïté Vissault. De nieuwe directeur van het IKOB vertelt enthousiast over een presentatie die ze aan het voorbereiden is over de Duitse fotografe Beatrice Minda. Mede naar aanleiding van dit boeiend gesprek bezoek ik op zondag 2 juni de verrassend veelzijdige expositie Beatrice Minda - Iran. Interrupted in Eupen. Uit de foto’s blijkt dat in Iran niets is wat het op het eerste gezicht lijkt. Ieder fotobeeld heeft bij nadere beschouwing een tweede betekenislaag. Na afloop van de expositie in België reizen de geëngageerde foto’s van Beatrice Minda door naar Venlo, alwaar ze wederom uitmuntende publieksreacties genereren. Met veel genoegen kijk ik - van ruime afstand in tijd - terug op de in velerlei opzichten energieke en enerverende jaren 2005-2013. Feitelijk is die vitale periode één grote aaneenschakeling van wederzijdse, artistieke activiteiten geweest. Ik herinner me ook met plezier talloze, levendige gesprekken over actuele kunst in meerdere talen met bezoekers, conservatoren en kunstenaars uit diverse landen alsook, altijd na gedane arbeid, veel smakelijke maaltijden in een zinderende ambiance. Niet voor niets heb ik een lucide citaat van de Zwitserse cineast Jean-Luc Godard boven deze tekst geplaatst. De absolute meerwaarde van het directoraat van Francis Feidler is in mijn optiek dat hij van meet af aan heeft ingezien dat actuele kunst in alle wijdvertakte verschijningsvormen permanent podia nodig heeft. Het onderliggend perspectief daarbij is mensen van wijd en zijd bovenal te doen verwonderen, te leren relativeren en constructief alsook kritisch over het leven te laten nadenken. Mijns inziens is Francis Feidler daar tussen 1993 en 2013 in het IKOB alsook op andere plaatsen in België, Duitsland, Nederland en Luxemburg met vlag en wimpel in geslaagd. Anno 2020 wordt er in kunstenaarskringen in Nederland, Duitsland en België nog altijd positief over hem en zijn betrokken medewerkers uit het IKOB gesproken. Bij dezen welgemeend dank voor negen bijzonder inspirerende jaren. Moge het weer hernomen kunstenaarschap opnieuw veel vreugde schenken. Recht herzlich!
Rick Vercauteren Oud-directeur Museum van Bommel van Dam Venlo 2004-2016
Der Text wird gerade auf Deutsch übersetzt und erscheint in Bälde auf dieser Webseite.
Rick Vercauteren bei einer Eröffnung im IKOB, 2013